Συνέντευξη με τον οργανοποιό Γιάννη Καρβούνη
Κώστας Παναγιωτακόπουλος & Σωτήρης Ηλιόπουλος
Νοέμβριος 2006
Ο σαραντατετράχρονος Γιάννης Καρβούνης ανήκει στην ομάδα των σύγχρονων οργανοποιών που έχουν καθιερωθεί στο χώρο των μουσικών για τις ποιοτικές τους κατασκευές. Είναι γέννημα-θρέμμα Πειραιώτης κι έχει το μαγαζί του στη Νίκαια (Κύπρου 76, τηλ.2104254052, ιστοσελίδα: www.greekbouzouki.gr).
Από πότε ασχολείσαι με την οργανοποιία;
Ξεκίνησα το 1986. Έπαιζα μπουζούκι και άρχισα από χόμπι να φτιάχνω όργανα. Ήμουν επαγγελματίας οδηγός, οδηγούσα μια νταλίκα και παράλληλα έφτιαχνα όργανα. Επαγγελματικά με την οργανοποιία ασχολούμαι από το 1995.
Έμαθες τη δουλειά από κάποιον;
Δεν είχα μάθει, απλά ήμουν πολύ κοντά σε κάποιον, στο γερο-Ζοζέφ. Ο Ζοζέφ ήταν άνθρωπος που δεν έδειχνε. Μέχρι που πέθανε δεν ήξερε ότι έφτιαχνα όργανα. Είχαμε πολύ καλή φιλική σχέση. Με συμπαθούσε, ήμουν συνέχεια στο εργαστήρι του κι «έκλεβα» μερικά πράγματα. Ένα ξεκίνημα μού έκανε ο Πέτρος ο Χανουκιάν, για ένα απόγευμα. Από κει πέρα μόνος μου.
Δικό σου μαγαζί πότε άνοιξες;
Το ’95, όταν ξεκίνησα ν’ ασχολούμαι επαγγελματικά. Μέχρι τότε δούλευα στην ταράτσα του σπιτιού μου.
Μόνο με μπουζούκια ασχολείσαι ή και με άλλα όργανα;
Μπουζούκια. Έχω ασχοληθεί με όλα τα μπουζουκοειδή κι έχω φτιάξει επίσης λαούτα, κιθάρες κ.ά. Όμως το μπουζούκι είναι η τρέλα μου, η αδυναμία μου.
Τι σε συναρπάζει πιο πολύ να φτιάχνεις, τρίχορδα ή τετράχορδα;
Και τα δύο. Ξεκίνησα με τρίχορδο γιατί τέτοιο έπαιζα. Είχα μάθει από τον πατέρα μου, ο οποίος ήταν πολύ φίλος με τον Μπαγιαντέρα. Μετά έμαθα να παίζω και τετράχορδο. Για ένα διάστημα, μέχρι 26-27 χρονών έπαιζα και επαγγελματικά.
Η οργανοποιία για σένα είναι ακόμη μεράκι, όπως όταν ήταν μόνο χόμπι ή τη βλέπεις πια μόνο βιοποριστικά;
Για να καταλάβεις πόσο μεράκι βρίσκω στη δουλειά μου, θα σου πω ότι ανοίγω το μαγαζί στις 7 το πρωί και κλείνω στις 10 το βράδυ, κι αυτό γιατί να πάω και κάποια στιγμή στο σπίτι. Συχνά κλείνω 18ωρα μέσα στο εργαστήριο.
Πώς είναι η οργανοποιία σαν επάγγελμα;
Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα τα οποία δεν μπορεί να τα καταλάβει ο μουσικός. Για να τελειώσει ένα όργανο χρειάζεται πολλές ώρες. Ακόμα κι όταν τελειώσει, όταν το κουρδίσουμε, πάλι ο μάστορας έχει ν’ ασχοληθεί αρκετά μαζί του. Είναι κάποιες λεπτομέρειες που αποκτώνται με την εμπειρία και που αλλάζουν την προσωπικότητα του οργάνου. Ιδιαίτερα όταν έχεις απαιτητικούς πελάτες.
Για σένα ποιος είναι απαιτητικός πελάτης;
Αυτός που ξέρει από ήχο. Αυτός που μπορεί ν’ ακούει και να ξέρει τι θέλει. Τα όργανά μου έχουν προσωπικό ήχο. Συνήθως αρέσει στους πελάτες όπως είναι. Υπάρχουν όμως και κάποιοι που σου ζητούν να διαμορφώσεις συγκεκριμένα πράγματα, λεπτομέρειες κι εγώ είμαι υποχρεωμένος να τα δώσω.
Φαντάζομαι έχεις απαιτητικούς πελάτες...
Ναι, έχω αρκετούς. Αλλά αυτό σε βοηθάει να γίνεσαι καλύτερος στη δουλειά. Αν μπορεί ο πελάτης να σου εξηγήσει τι θέλει, σε βάζει σε μια διαδικασία ψαξίματος και από εκεί σίγουρα μαθαίνεις. Η οργανοποιία είναι μια δουλειά που δεν εφησυχάζεις. Υπάρχει πάντα εξέλιξη. Αν βέβαια αγαπάς τη δουλειά, αν την πονάς κι όχι αν τη βλέπεις στενά ως επάγγελμα.
Από οικονομικής πλευράς πώς είναι η δουλειά;
Άμα δουλεύεις, αν είσαι συνεπής, αν δίνεις στον κόσμο αυτό που θέλει, τότε είναι καλά. Κοίταξε, είναι δικό σου θέμα. Αν θες να δουλέψεις. Αν φτιάχνεις δυο μπουζούκια και μετά κάθεσαι ένα μήνα, τότε δουλειά δε γίνεται. Ακόμη μην ξεχνάς ότι τα όργανα χρειάζονται σέρβις. Π.χ. από τις καιρικές συνθήκες ένα όργανο μπορεί να χαλάσει, να αλλοιωθεί κλπ. Πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να είσαι από πάνω τους να αντιμετωπίσεις οποιοδήποτε πρόβλημα παρουσιάσουν κι αυτό ίσως είναι η πιο δύσκολη δουλειά. Πρέπει ο κατασκευαστής να είναι πάνω από τον μουσικό και να μπορεί να επαναφέρει το όργανο εκεί που το είχε παραδώσει ή και καλύτερο. Είναι πολλές οι λεπτομέρειες πάνω στο όργανο. Για παράδειγμα στο καπάκι είναι πολλά τα ζυγίσματα, τα κουρδίσματα κλπ. και με τα πατήματα, με το παίξιμο αλλοιώνεται το καπάκι και πρέπει να το επαναφέρεις.
Όταν ένα όργανο έρχεται για σέρβις, συνήθως τι χρειάζεται;
Μιλώντας για τα δικά μου όργανα, είναι οι λεπτομέρειες, οι ρυθμίσεις που θέλει το όργανο για να αποκτήσει τον ήχο του, γιατί από τους ιδρώτες κλπ. κάποια πράγματα φθείρονται, χρειάζονται συντήρηση.
Οι πελάτες σου είναι συνήθως επαγγελματίες μπουζουξήδες ή ερασιτέχνες;
Το κάθε μαγαζί στηρίζεται από τους ερασιτέχνες. Εγώ έχω ερασιτέχνες στους οποίους έχω φτιάξει τέσσερα μπουζούκια. Ο επαγγελματίας θα φτιάξει ένα μπουζούκι και θα αλλάξει όργανο ύστερα από πολλά χρόνια, γιατί επαναπαύεται με το όργανο που έχει, το συνηθίζει, γιατί ξέρει τι ακριβώς θέλει και δεν μπορεί να το αλλάξει εύκολα. Όταν μου παραγγείλει κάποιος ένα όργανο θα το φτιάξω χωρίς να μ’ ενδιαφέρει αν αυτός είναι επαγγελματίας μπουζουξής ή χασάπης ή δεν ξέρω εγώ τι. Μπορεί να φτιάξω το καλύτερο όργανό μου σε κάποιον που δεν το καταλαβαίνει. Δεν μ’ ενδιαφέρει. Από τη στιγμή που το παράγγειλε, το όργανο είναι δικό του. Αυτό είναι νόμος.
Από τα μπουζούκια σου ζητούν περισσότερο ήχο ή εμφάνιση;
Εδώ έρχονται συνήθως για τον ήχο. Οι πελάτες μου έχουν συγκεκριμένες απαιτήσεις. Υπάρχουν πάντως πολλοί που θέλουν να συνδυάσουν και τα δύο. Είναι βέβαια και αρκετοί που ... σε βγάζουν απ’ τα ρούχα σου! Τους ενδιαφέρει πάνω απ’ όλα η εμφάνιση κι αυτό γιατί δεν ξέρουν ν’ ακούσουν. Είναι αρκετοί κι αυτοί.
Πιστεύεις ότι δε χρειάζεται ένα μπουζούκι τις πολλές φιγούρες;
Εγώ κοιτάζω να δώσω στο μπουζούκι τον ήχο μου. Από κει και πέρα, αν ο πελάτης θέλει πολλές ή λίγες φιγούρες είναι δικό του θέμα, δε με αφορά εμένα. Εγώ απλώς πληρώνομαι τη δουλειά μου και η περισσότερη δουλειά πληρώνεται παραπάνω.
Ένα μπουζούκι με λιγότερες φιγούρες αποδίδει καλύτερα;
Όχι, δεν έχει να κάνει με το τι φιγούρα έχει απάνω του. Αυτό το κανονίζω εγώ.
Έχω ακούσει από πολλούς ότι όσο λιγότερες φιγούρες έχει τόσο καλύτερα αποδίδει...
Είναι λάθος αυτό. Στο λέω υπεύθυνα.
Αντίστοιχα για τις ντούγιες, όσο περισσότερες έχει είναι καλύτερο το όργανο;
Όχι. Αντίθετα, όσο λιγότερες έχει, τόσο πιο σταθερό είναι το όργανο.
Είναι στάνταρ οι ντούγιες που έχει ένα μπουζούκι;
Δεκαπέντε με είκοσι ντούγιες. Δεκαπέντε συνήθως, για να βγει ένα σκάφος εξηντάρι. Οι υπόλοιπες χαράζονται, αλλά δεν είναι ζωγραφιστές, είναι ξεχωριστά φιλέτα. Δεν μπορείς να φτιάξεις ένα σκάφος με εξήντα ντούγιες. Θα σου βγει παράγωνο. Μέχρι 30 μπορεί να δουλευτεί στο χέρι. Αν θέλεις, δεν έχει και νόημα.
Τι πρέπει να έχει γενικά ένα καλό μπουζούκι;
Πρέπει βασικά να έχει ήχο. Ήρθε ένας πελάτης και μου ζήτησε ένα επαγγελματικό μπουζούκι. Του έπαιξα ένα λιτό αλλά πολύ καλό όργανο, με πολύ καλό ήχο και μου είπε: Δεν κατάλαβες, θέλω επαγγελματικό μπουζούκι. Το ρώτησα, τι εννοεί επαγγελματικό και μου λέει: «Αυτό». Και μου δείχνει ένα που είχε απάνω όστρακα, παγώνια κλπ. Αυτό κατά τη γνώμη του ήταν επαγγελματικό.
Τα λούστρα;
Εγώ ξεκινάω ένα όργανο από την αρχή μέχρι το τέλος, δηλαδή δεν έχω συνεργάτες. Ξεκινάω από το ξύλο της καρυδιάς, το κόβω, το βάφω, φτιάχνω το σκάφος, φτιάχνω τη φιγούρα και τελειώνω με τα λούστρα, τα οποία κάνω και παραδοσιακά, και με πιστόλι.
Παραδοσιακά ποια εννοείς;
Με την μπάλα που λένε, με τη γομαλάκα. Φυσικά βερνίκια.
Τι υλικά χρησιμοποιείς;
Χρησιμοποιώ ελάτη για το καπάκι, συνήθως καρυδιά για το σκάφος, αλλά μπορώ να κάνω τα πάντα, π.χ. παλίσανδρο κλπ., ό,τι ζητήσει ο πελάτης. Συστήνω πάντως εμποτισμένη καρυδιά και διαλέγει ο πελάτης. Για το χέρι συνήθως φλαμούρι με μια κόντρα στη μέση.
Ανάλογα με την απαίτηση του πελάτη, τι κάνει ένα όργανο σκληρό ή μαλακό;
Αυτό έχει να κάνει με το ζύγισμα και με το πώς δουλεύεις τις κλίσεις. Είναι θέμα τάσεων. Πάντως δε νομίζω ότι θέλει κάποιος ένα σκληρό όργανο. Προσπαθούμε να κάνουμε ένα μαλακό όργανο.
Τριξίματα, σκεβρώματα κ.λ.π.;
Δεν έχω τέτοια προβλήματα στα όργανά μου.
Χρόνος ωρίμανσης ενός οργάνου;
Το όργανο, από τη στιγμή που θα το πάρεις καινούργιο, χρειάζεται 3-5 μήνες για να «δέσει» και να έρθει στη θέση του. Είναι φυσικό αυτό. Αλλά γενικά δεν αντιμετωπίζω προβλήματα με σκεβρώματα ούτε χρησιμοποιώ βέργες και τέτοια. Είναι λάθος. Αυτό είναι ένα μέτρο αμερικάνικης εφεύρεσης και προέλευσης, το οποίο το εφάρμοσαν οι πολυεθνικές εταιρίες για να αποφύγουν να φτιάξουν σε κάθε χώρα, σε κάθε πόλη τα απαιτούμενα εξουσιοδοτημένα σέρβις. Είναι απαράδεκτη η βέργα. Ποτέ δε θα δεις βέργα σε ένα ακριβό χειροποίητο όργανο, σε μια π.χ. χειροποίητη ισπανική κλασική κιθάρα. Μου έχουν ζητήσει να φτιάξω με βέργα αλλά δε δέχτηκα. Προτιμάω να χάσω έναν πελάτη παρά να κάνω αυτή τη δουλειά. Η βέργα σε βγάζει από κάποιες ευθύνες, αλλά έχεις προβλήματα με τον ήχο μετά, γιατί το όργανο δουλεύει σαν σύνολο. Δεν είναι αυτό που λένε πως «μιλάει το καπάκι», βγάζει τον ήχο κλπ. Σαν σύνολο δουλεύει το όργανο. Αν βάλεις π.χ. ένα αλουμίνιο στο χέρι, θα χάσεις μπάσες, γιατί στηρίζεται η τάση του χεριού σε ένα «νεύρο» και αλλοιώνονται οι φωνές.
Υπάρχουν πια μυστικά στην οργανοποιία;
Υπάρχουν και μάλιστα πολλά. Και πρέπει ο κάθε μάστορας να έχει τα μυστικά του για να κρατήσει τη δουλειά του. Ο Ζοζέφ για παράδειγμα, ο καλύτερος κατασκευαστής κατά τη γνώμη μου, είχε τον τρόπο του και πολλοί παραπονιούνται ότι δεν τον έδειξε σε κανένα. Καλά έκανε και δεν τον έδειξε. Ο Ζοζέφ μάς έδωσε κάτι το συγκεκριμένο. Μας έδωσε έναν ήχο, τον οποίο μπορείς να κάτσεις και να τον βρεις. Μας έδωσε κάτι έτοιμο. Δηλαδή σου λέει «αυτό είναι, πάρτο, βρές το». Γι’ αυτό και έμεινε στην Ιστορία, όπως έμεινε ο Στρατιβάριους κ.ά. Εγώ πιστεύω ότι δεν πρέπει να λέγονται τα μυστικά. Για την κατασκευή και τη μαραγκοδουλειά δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά κάποια πράγματα που σου δίνουν μια ιδιαιτερότητα δεν πρέπει να λέγονται.
Ποια είναι η τιμή των οργάνων που φτιάχνεις;
Κοίταξε, ακόμα και στην ιστοσελίδα μου δεν έχω βάλει τιμές. Υπάρχει μια τιμή για τον ήχο μου. Από κει και πέρα, ανάλογα με τις απαιτήσεις του πελάτη για την εμφάνιση, το κόστος ανεβαίνει. Μπορεί ο πελάτες να θέλει όστρακα, να θέλει π.χ. μια φιγούρα με πέντε λουλούδια, όλα αυτά ανεβάζουν την τιμή.
Πόσο χρόνο χρειάζεσαι για να παραδόσεις ένα μπουζούκι;
Εξαρτάται από τι άλλες δουλειές, επισκευές, παραγγελίες κλπ. έχω, εξαρτάται από το τι είδους πελάτες μπαίνουν στο μαγαζί. Ανάλογα λοιπόν κάνεις μια συμφωνία με τον πελάτη. Τώρα θα ‘ναι δύο μήνες, θα ‘ναι τρεις ... εξαρτάται.
Για το σέρβις τι χρόνος απαιτείται;
Αν πρόκειται για δικό μου όργανο παρατάω τα πάντα και στο φτιάχνω. Ιδιαίτερα μάλιστα αν πρόκειται για επαγγελματία που δουλεύει και το χρειάζεται. Αν πρόκειται για ξένο όργανο, σου λέω «άστο κι όταν έχω χρόνο θα στο φτιάξω». Δεν μπορώ να αφήσω τα δικά μου όργανα, τους δικούς μου πελάτες, για να φτιάξω επισκευάσω ένα ξένο όργανο. Κάνω πάρα πολλές επισκευές σε ξένα όργανα, αλλά όποτε μπορώ εγώ. Θα κοιτάξω το χρόνο μου και θα πω «τότε θα το πάρεις». Δε γίνεται αλλιώς.
Υπάρχει «καλλιτεχνική οργανοποιία»;
Πιστεύω πως ό,τι και να κάνεις με τα χέρια σου πάνω στο όργανο είναι καλλιτέχνημα. Πολλοί θεωρούν ότι καλλιτεχνία είναι μόνο οι ξύλινες φιγούρες κλπ. Για μένα δεν διαφορετικό να φτιάχνεις ξύλινες ή πλαστικές φιγούρες ή να βάζεις όστρακα. Όλες αυτές οι δουλειές ανήκουν στην καλλιτεχνική οργανοποιία.
Έχει μέλλον η οργανοποιία;
Από τη δική μου εμπειρία, βλέποντας τα νέα παιδιά που βγαίνουν, υπάρχει ζήτηση. Άρα έχει μέλλον. Αρκεί να γίνεται καλή δουλειά και να δίνεις στον κόσμο, ιδιαίτερα στα νέα παιδιά, αυτό που θέλουν. Δηλαδή να μην υπάρχει κοροϊδία. Επίσης πρέπει να υπάρχει συνέπεια, να μπορεί ο άλλος να σε βρει όταν σε χρειάζεται. Δεν μπορείς να φτιάχνεις ένα όργανο και όταν σ’ έχουν ανάγκη να μην υπάρχεις. Η καλή σχέση που αναπτύσσεις με τους πελάτες, σου φέρνει και τους νέους πελάτες. Υπάρχει και η καινούργια σχολή στα ΤΕΙ, όπου πηγαίνουν συνάδελφοι και δείχνουν. Και μένα μου ζητήθηκε.
Αν σου ζητήσει κάποιος να του δείξεις, θα το κάνεις;
Εγώ προσωπικά δεν μπορώ να δείξω. Μου έχουν ζητήσει, μου έχουν πει κι απ’ τον ΟΑΕΔ να μου στείλουν παιδιά να τα μάθω. Δεν μπορώ. Από τη μια μεριά χρειάζεται χρόνος, που εγώ δε διαθέτω. Από την άλλη, τη στιγμή που θα μάθει τη δουλειά και θα τον έχεις ανάγκη να σε βοηθήσει, τότε θα φύγει για να κάνει δικιά του δουλειά. Έχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα από την πρακτική του παρελθόντος, οπότε καλύτερα να μείνω μόνος μου.
Το μπουζούκι είναι λαϊκό όργανο. Λαϊκή μουσική υπάρχει σήμερα;
Δε νομίζω. Μιλώντας γενικά και όχι για μια δυο εξαιρέσεις, που μάλιστα τους έχουν στην αφάνεια, δε γράφεται λαϊκή μουσική. Αυτά που άλλοι θεωρούν σύγχρονα λαϊκά τραγούδια, πόσο καιρό ακούγονται; Τα γνήσια λαϊκά τραγούδια αντέχουν δεκαετίες. Ποιο από τα σύγχρονα αντέχει στο χρόνο; Ακόμα θεωρώ ότι στο λαϊκό τραγούδι το μπουζούκι πρέπει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Έχει σήμερα;
